اتباع افغانستانی در ایران چگونه میتوانند از حق و حقوق خود دفاع کنند ؟
اتباع افغاستانی در ایران
.
مهاجرت مسئله ای است که زندگی مهاجر را از مناظر گوناگون تحت تاثیر قرار می دهد و مشکلات بسیار زیادی را برای آن ها به وجود می آورد . این مشکلات عموما در کشور میزبان یا پذیرنده بروز می کند و با توجه به عدم آگاهی مهاجر از قوانین کشور میزبان مشکلات فوق تشدید شده و باعث سردرگمی و بلاتکلیفی مهاجر می شود .
البته عدم آگاهی مهاجر از قوانین کشور میزبان مسئله ای است که تا حدودی قابل حل می باشد یعنی مهاجر می تواند خود با مطالعات گسترده در خصوص قوانین کشور به سطح آگاهی نسبتا خوبی دست پیدا کند یا اینکه از مشاوره افراد خبره در این زمینه بهره بگیرد تا بتواند بر مشکلات خود فائق آید .
به عنوان مثال اگر شخصی برای تحصیل به کشوری مهاجرت کند اما بر قوانین آن کشور تسلط نداشته باشد قطعا دچار مشکل می شود و ممکن است عدم اقدامات مناسب از سوی مهاجر باعث از بین رفتن تمام زحماتی شود که مهاجر برای اهداف خود متحمل شده است ؛ یعنی مهاجر گاهاً با صرف هزینه گزاف و مهم تر اینکه با صرف وقت شرایطی را در کشور میزبان بدست می آورد اما بعد با جهل به قوانین آن کشور تمامی هزینه ها و صرف وقت ها بر باد رود ؛ در این حالت اقدامات یک وکیل و مشاور حقوقی می تواند مشکلات مهاجر را به راحتی مرتفع سازد .
لذا پیشنهاد می شود قبل از مهاجرت به هر کشوری اولا تسلط کافی ار قوانین کشور میزبان داشته باشیم و ثانیا حتما از مشاوره و پیشنهادات وکیل مهاجرتی استفاده کنیم .
مطالب فوق مقدمه ای بود برای بررسی تخصصی مشکلات متصوره برای مهاجران افغانی که به ایران مهاجرت می کنند .
ایرانیان و افغانیان در حالی که متعلق به دو کشور متفاوت می باشند اما دارای خاستگاه فرهنگی مشترکی هستند اما در این بین رویداد های سیاسی مختلف از جمله ، حمله طالبان و مشکلات امنیتی این کشور باعث شده است که سیل عظیمی از تبعه این کشور به ایران مهاجرت نمایند .
جمعیت اتباع افغانستانی در کشور ایران
.
کشور ما از سال 1359 تاکنون، نزدیک به چهار دهه است که میزبان خواهران و برادران افغانستانی است و هم اکنون شاهد نسل سوم و چهارم اتباع افغانستانی در کشور هستیم . مهاجرت اتباع خارجی یکی از مولفه‌های تاثیرگذار بر روی تغییرات جمعیتی است؛ بسیاری از کشورهایی که با خطر کاهش جمعیت روبه‌رو بوده‌اند از مقوله مهاجرت به عنوان عاملی برای برون رفت از این مسئله بهره برده‌اند؛ با توجه به تنوع فرهنگی و قومیتی موجود، مسلماً کشور ایران از این جهت قابل مقایسه با دیگر کشورهای جهان نیست با این حال این ویژگی دلیل بر بی‌توجهی کامل به این موضوع نیست .
وزیر امور مهاجرین افغانستان اعلام کرد که در حال حاضر ۲.۵ میلیون افغان با مدرک و فاقد مدرک در جمهوری اسلامی ایران زندگی می کنند که از این آمار یک میلیون و ۴۷۰ هزار تن آن ها دارای مدرک ، حدود ۹۵۰ هزار تن دارای کارت آمایش، ۴۵۰ هزار تن دارای گذرنامه خانوادگی و ۷۰ هزار نفر دیگر نیز دارای گذرنامه اقامت طویل مدت هستند.
سکونت و اشتغال افغانستانی ها در ایران
.
بر اساس سرشماری سال 1395 مرکز آمار ایران، مهاجرین افغانستانی بیشتر در استان‌های تهران، خراسان رضوی، اصفهان، فارس و کرمان زندگی می‌کنند، نقشه زیر به توزیع تعداد اتباع افغانستانی به تفکیک استان‌های کشور می‌پردازد.
.
تفکیک جمعیت مهاجران افغانستانی در ایران بر اساس آمار های ارائه شده :
.
تهران بیش از 500000
خراسان رضوی بین 300000 تا 499999
استان‌های اصفهان، کرمان و فارس بین 200000 تا 399999
استان‌های یزد، قم و البرز بین 100000 تا 199999
استان‌های مرکزی، قزوین، گلستان، سمنان، بوشهر، هرمزگان، سیستان و بلوچستان بین 50000 تا 99999 و در باقی استان‌های کشور کمتر از 50000 نفر از اتباع افغانستانی حضور دارند.
حقوق مهاجرین در ایران
.
این جمعیت کثیر و شریف افغانستانی های مقیم در ایران کمک بسیاری به توسعه ایران می کنند که دارای نیاز های گسترده اساسی اعم از تامین غذا ، اسکان ، امنیت ، حقوق اجتماعی ، حقوق قضایی ، تحصیل و … می باشند که تامین این نیاز ها بر عهده حاکمیت می باشد . همانند بسیاری از نظام های حقوقی ، طبق قوانین داخلی ایران در خصوص مهاجرین ، آن ها از حقوق مقرر در قانون ایران برخوردار هستند مگر حقوقی که قائم به تابعیت است مانند حقوق سیاسی ، انتخاباتی و استخدام دولتی .
.
استیفای حقوق مهاجرین
.
آنچه که به طور تجربی در خصوص مهاجرین افغانستانی در پرونده های مختلف با آن برخورد کرده ایم این است که مشکل مهاجرین داشتن حقوق مدنی و اجتماعی نیست زیرا بسیاری از مهاجرین این حقوق را بالقوه دارا هستند اما مسئله ای که برای آن ها مشکل ساز است داشتن بالفعل و استیفای این حقوق یعنی چگونگی گرفتن و اجرای آن ها است ، یعنی به موجب قوانین یکسری حقوق مدنی و اجتماعی برای تمامی مهاجرین وجود دارد اما چگونگی رسیدن به این حقوق و عمدتا ترس از مطالبه آن ها مشکل اساسی و اصلی مهاجرین است این مشکلات چند دلیل اصلی دارد :
.
الف ) ترس مهاجران غیر قانونی از عودت به افغانستان
.
این دسته از مهاجران به علت اینکه به طور غیر قانونی وارد خاک ایران شده اند در صورت بروز و ایجاد مشکلات و معضلات حقوقی از پیگیری حقوق خود و رجوع به دادگاه های ایران خودداری می کنند .
.
ب) ترس اتباع قانونی از لغو اقامت
.
این دسته از مهاجران نیز برای تداوم و استمرار اقامت خود و ترس از لغو اقامت به عقیده خود خویشتنداری می کنند و از رجوع به محاکم دادگستری ایران و مطالبه حقوق خود خودداری می نمایند .
.
ج ) عدم آگاهی از قوانین کشور ایران
.
فارغ از دلایل فوق اصلی ترین و اساسی ترین علت عدم رجوع اتباع افغانستان به محاکم ایرانی عدم آگاهی می باشد زیرا عموما مهاجران افغانستانی نسبت به نظام و سلسله مراتب اداری و به طریق اولی به نظام حقوقی و قضایی ایران بیگانه هستند و اطلاع ندارند که چگونه می توانند برای گرفتن حق خود به محاکم رجوع کنند . لذا به تجربه وکیل دادگستری آقای علی محسن زاده در وکالت اتباع افغانستان دادگاه های ایران از حقوق اشخاص ساکن ایران بدون لحاظ تابعیت طبق قانون حمایت می کنند اما زمانی که خود زیان دیده برای دادخواهی اقدامی نکند تکلیفی متوجه محاکم نیست و محاکم نمی توانند بدون درخواست شخص به مشکلات وی رسیدگی کنند مگر در جرایم عمومی که نظم عمومی در خطر باشد ؛ در این موارد محاکم خود اقدام به پیگیری موضوع می نمایند .
نمونه هایی از معضلات اساسی افغانستانی ها در ایران
.
الف) حوادث و اتفاقات محل کار
.
این امر متاسفانه بسیار شایع است که در محل کار عدم استفاده از وسایل ایمنی و یا عدم رعایت اصول و مقررات ایمنی توسط کارفرما موجب بروز حوادث و مجروح شدن کارگران می شود ، البته این اتفاق بیشتر در بخش ساختمان مطرح است ولی به هر حال مشکلی است که عموما کارگران محترم افغانی با آن دست و پنجه نرم می کنند و عموما نمی توانند حق و حقوقات خود را از کارفرما وصول نمایند .
.
ب) تصادفات جاده ای
.
متاسفانه به طور کلی تصادفات جاده ای سالانه موجب جراحت و مرگ و میر تعداد زیادی از افراد می شود و طبیعتا مهاجرین افغانستانی نیز از این مورد مستثنی نیستند ، البته تصادفاتی که در خصوص مهاجرین افغانستانی بیشتر شایع است مربوط به عبور قاچاقی مهاجرین تا مقصد است که از راههای فرعی و با حمل تعداد زیادی از افراد در یک خودرو اتفاق می افتد .
.
ج ) مطالبات کارگران افغانستانی از کارفرمایان
.
این مورد نیز شایع است و بارها و بارها پیش آمده که حتی کارگران ایرانی به مطالبات و حق و حقوقات خود نرسیده اند چه برسد به کارگران افغانستانی !
.
د ) یکسری موارد نیز مربوط به اختلافات مهاجرین افغانستانی بین خود یا با اتباع ایرانی در خاک ایران است که بین مهاجرین افغانستانی بسیار مبتلا به می باشد .
.
ه ) زندانیان افغانستانی
.
بخشی از مشکلات و معضلات هم مربوط به مهاجرینی است که در خاک ایران مرتکب جرمی شده و تحت تعقیب قرار گرفته و توسط مراجع کیفری ایران محکوم به زندان شده اند و بعضا سالها در زندان ها به سر می برند و به علت عدم آگاهی و عدم دسترسی به وکیل دچار مشکل هستند . البته لازم به ذکر است که درصد بالایی از زندانیان افغانستانی را متهمین حوزه جرایم مربوط به مواد مخدر تشکیل می دهند .
.
مشکلات حقوقی تاجران و کسبه افغانستانی در ایران
.
مشکلات این گروه از اتباع افغانستان در ایران نیز بسیار شایع است که به نظر منشا آن اولا عدم آگاهی از سیستم اداری و حقوقی ایران است و ثانیا عدم ارتباط آن ها با حقوقدانان و جامعه حقوقی و وکلای ایرانی است . بدون شک تاجرانی که در معاملات و مراودات خود با اشخاص ، سازمان ها ، وزارتخانه ، شرکت ها و … از مشاوره وکلای ایرانی بهره برده اند ریسک تجارتی خود را به حداقل و بازدهی تجارت خود را به حداکثر رسانده اند .
علی محسن زاده _ وکیل بین المللی اتباع افغانستانی
.
آنچه که اینجانب به تجربه در این زمینه دیده ام این است که تاجران افغانستانی ارتباط کارساز و موثری با وکلای ایرانی ندارند و همین امر سبب بروز اختلافات حقوقی بین آن ها و اشخاص ، وزارتخانه ها ، سازمان ها و شرکت ها می شود و معمولا هم در این موارد سریعا به سفارت افغانستان مراجعه می کنند که به لحاظ تفاوت حوزه کاری سفارت صرفا می تواند آن ها را راهنمایی کند و معلوم نیست این راهنمایی ها درست می باشد یا خیر ؟
علی محسن زاده وکیل پایه یک دادگستری با بیش از 10 سال سابقه وکالت در حوزه های حقوقی، کیفری،خانواده،بین الملل و …… با آسیب شناسی دقیق و کارامد از منشا مشکلات و معضلات حقوقی مهاجران افغانستانی و ارائه راهکار های مناسب ، صحیح و دقیق در این خصوص آماده ارائه خدمات حقوقی مختلف در جهت حل و فصل مشکلات اتباع افغانستانی در زمینه مهاجرت،اقامت،امور خانواده و…. می باشد .