بایدها و نبایدهای نگارش اظهارنامه چیست؟
اظهار نامه چیست ؟
.
.
اظهارنامه نهادی است که در قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است و در مواردی که شخصی بخواهد حق خود را به صورت رسمی مطالبه کند می تواند به جای پیامک ، ایمیل ، واتس اپ و … از آن استفاده نماید . در بسیاری از موارد ما می توانیم به وسیله اظهار نامه موضوعی را به طرف مقابلمان اخطار دهیم یا اینکه حقی را مطالبه نماییم . به عنوان مثال در قراردادی وجه التزام بابت تاخیر در انجام تعهدات قرارداد تعیین گردیده است و ما قصد مطالبه کردن آن را داریم لذا می توانیم ابتدائا به وسیله اظهارنامه موضوع را به شخص مورد نظر اخطار دهیم و اگر ایشان باز هم به تعهدات خود عمل نکرد نهایتا موضوع را در محاکم دادگستری پیگیری نماییم .
ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی
.
هر کس می تواند قبل از تقدیم دادخواست ، حق خود را به وسیله اظهارنامه از دیگری مطالبه نماید مشروط بر این که موعد مطالبه رسیده باشد . به طور کلی هر کس حق دارد اظهاراتی را که راجع به معاملات و تعهدات خود با دیگری است و بخواهد به طور رسمی به وی برساند ضمن اظهار نامه به طرف ابلاغ نماید . اظهار نامه توسط اداره ثبت اسناد و املاک کشور یا دفاتر دادگاهها ابلاغ می شود .
تبصره – اداره ثبت اسناد و دفتر دادگاه ها می توانند از ابلاغ اظهار نامه هایی که حاوی مطالب خلاف اخلاق و خارج از نزاکت باشد خودداری نمایند .
با خواندن ماده فوق سوالی که در ذهن تداعی می شود این است که آیا ارسال اظهار نامه با طرح دعوا ملازمه دارد یا خیر ؟ یعنی بعد از ارسال اظهارنامه حتما باید دادخواست و دعوای اصلی مطرح گردد یا خیر ؟
در پاسخ بایستی بیان کرد که ماده 156 اینگونه تنظیم شده که گویی قانونگذار تصور داشته بعد از ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل حتما دادخواست راجع به دعوا نیز تقدیم خواهد شد در حالی که اساسا لازم نیست ارسال اظهارنامه منجر به طرح دعوا و تقدیم دادخواست شود . ولی در این ماده عبارت ضرورت تقدیم دادخواست پیرو ارسال اظهار نامه نیز فرض شده است که به نظر می رسد عبارت قبل از تقدیم دادخواست در ماده 156 زائد و غیر ضروری باشد .
اظهارنامه بعد از طرح دعوا
.
در ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی با تصریح به این که قبل از تقدیم دادخواست هرکس می تواند اظهار نامه برای طرف مقابل خود بفرستد این شبهه ایجاد شده است که آیا بعد از تقدیم دادخواست ، ارسال اظهار نامه مجاز است یا خیر ؟ در جهت رفع این شبهه باید گفت ارسال اظهار نامه و مطالبه حق از این طریق حقی نیست که محدود به زمان خاصی باشد ، مگر آنکه در موردی قانون گذار اعمال این حق را به زمان معینی محدود کرده باشد . مثل اظهار نامه موضوع بند 9 ماده 14 قانون روابط موجر و مستاجر که حتما می بایست قبل از طرح دعوای تخلیه برای خوانده ارسال شود . در سایر موارد حتی بعد از تقدیم دادخواست نیز مدعی مجاز خواهد بود که حق خود را از طریق اظهار نامه از طرف مطالبه کند .
.
بند 9 ماده 14 قانون روابط موجر و مستاجر مصوب 1356 بیان می دارد :
.
در صورتی که مستاجر در مهلت مقرر در ماده 6 این قانون از پرداخت مال الاجاره یا اجرت المثل خودداری نموده و با ابلاغ اخطاریه دفترخانه تنظیم کننده سند اجاره یا اظهار نامه ( در موردی که اجاره نامه عادی بوده یا اجاره نامه ای در بین نباشد ) ظرف ده روز قسط یا اقساط عقب افتاده را نپردازد در این مورد اگر اجاره نامه رسمی باشد موجر می تواند از دفترخانه یا اجرای ثبت صدور اجرائیه بر تخلیه و وصول اجاره بها را درخواست نماید . هرگاه پس از صدور اجرائیه مستاجر اجاره بهای عقب افتاده را تودیع کند اجرای ثبت تخلیه را متوقف می کند ولی موجر می تواند به استناد تخلف مستاجر از پرداخت اجاره بها از دادگاه درخواست تخلیه عین مستاجره را بنماید .
هرگاه اجاره نامه عادی یا سند اجاره تنظیم نشده باشد موجر می تواند برای تخلیه عین مستاجره و وصول اجاره بها به دادگاه مراجعه کند .
اظهار نامه خلاف اخلاق
.
در صورتی که اظهار نامه تنظیمی حاوی مطالبی بر خلاف اخلاق بوده و یا خارج از نزاکت باشد پذیرفته خواهد شد ، اما ابلاغ نخواهد گردید و دستور بایگانی آن صادر خواهد شد چرا که در تبصره ماده 156 به اداره ثبت و دفاتر دادگاه ها اجازه داده شده از ابلاغ اینگونه اظهار نامه ها خودداری نمایند .
در صورتی که اداره ثبت یا دفتر دادگاه اظهارنامه حاوی مطالب خلاف اخلاق یا خارج از نزاکت را ابلاغ کند به نظر می رسد مسئولیتی نخواهد داشت ؛ چرا که عدم ابلاغ اینگونه اظهارنامه ها برای اداره ثبت یا دفتر دادگاه تکلیف نیست ؛ بلکه مجاز است آنها را ابلاغ نکند و اجازه ، دلیل بر اختیار است ؛ ولی شایسته است آن اداره از ابلاغ اظهارنامه های حاوی مطالب خلاف اخلاق خودداری کند . زیرا تبعات اینگونه اظهار نامه ها به مرجع ابلاغ کننده نیز بر میگردد .
.
ماده 157 قانون آیین دادرسی مدنی
.
در صورتی که اظهار نامه مشعر بر تسلیم چیزی یا وجه یا مال یا سندی از طرف اظهار کننده به مخاطب باشد باید آن چیز یا وجه یا مال یا سند هنگام تسلیم اظهار نامه به مرجع ابلاغ ، تحت نظر و حفاظت آن مرجع قرار گیرد ، مگر آن که طرفین هنگام تعهد محل و ترتیب دیگری را تعیین کرده باشند .
.
اگر اظهارکننده بخواهد وجه یا مال یا سندی را به دست مخاطب برساند تکلیف چیست ؟
.
در ماده 157 قانون آیین دادرسی مدنی پیش بینی شده است که اگر اظهارنامه مشعر بر تسلیم مال یا وجه یا سندی به مخاطب باشد مرجع پذیرش اظهارنامه باید آن را تحویل گرفته و نگهداری کند . در این ماده مشخص نگردیده آن مال یا سند یا وجه توسط مرجع قبول اظهارنامه به مخاطب باید تحویل شود یا خیر ؟ اما در این خصوص باید گفت از آنجا که هدف اصلی اظهارنامه آن است که مال یا سند یا وجه به مخاطب برسد بدیهی است در صورتی که اظهار نامه متضمن درخواست از مخاطب برای تحویل گرفتن وجه یا مال یا سند باشد و مخاطب به مرجع قبول اظهارنامه ( دفتر دادگاه یا اداره ثبت ) مراجعه کند . بدیهی است آن مرجع باید نسبت به تحویل موضوع اظهار نامه و اخذ رسید اقدام نماید . البته در ماده 157 تصریح نگردیده که مال این سند یا وجه باید به مرجع ابلاغ تحویل گردد یا این که در نزد اظهارکننده باقی می ماند و مرجع ابلاغ فقط نظارت و حفاظت آن را عهده دار می گردد . در این مورد نیز باید گفت از لوازم حفاظت آن است که مال در ید حافظ باشد . بنابراین چون حفاظت به مرجع ابلاغ محول شده مال یا سند یا وجه باید به او تحویل گردد .
محل تسلیم مال
.
در صورتی که طبق قرارداد مورد اشاره در اظهار نامه مقرر گردیده باشد مال یا سند یا وجه در محلی غیر از شهر مقر دادگاه به مخاطب تحویل گردد بدیهی است مرجع ابلاغ تکلیفی به تحویل و حفاظت از آن نخواهد داشت . البته ذیل ماده 157 که متضمن این مطلب است در بسیاری از موارد مشکل ساز خواهد شد ، چرا که تعیین محل تعهد و بررسی ترتیب انجام تعهدات طرفین بعضا مستلزم رسیدگی قضایی است در حالی که در اظهارنامه رسیدگی قضایی صورت نمی گیرد .
.
مواردی که قانوناً ارسال اظهارنامه برای طرف مقابل الزامی است:
.
-
به موجب ماده یک قانون مجازات راجع به انتقال مال غیر، اگر مالک ملکی از وقوع معامله مال غیر مطلع شود و تا یک ماه بعد از اطلاع از این امر، اظهاریه هایی را برای اطلاع به انتقال گیرنده مال غیر نفرستد، معاون جرم محسوب می شود.
-
بر اساس ماده ۱۷۱ قانون آیین دادرسی مدنی، هرگاه سرایدار، خادم، کارگر و بطور کلی هر امین دیگری چنانچه پس از ده روز از تاریخ ابلاغ اظهار نامه مالک، مبنی بر مطالبه مال امانی از آن رفع تصرف نکند، متصرف عدوانی شناخته می شود فلذا طرف مقابل از امتیازات مربوط به دعوای تصرف عدوانی از جمله رسیدگی خارج از مهلت بهره مند می شود.
-
بر اساس قانون تملک آپارتمان ها مصوب ۱۳۵۹، در صورتی که مالک یا استفاده کننده، سهم خود از هزینه های مشترک آپارتمان را نپردازد، این هزینه ها بوسیله اظهارنامه مطالبه می شوند.
-
مطابق ماده ۱۳ قانون بیمه مصوب ۱۳۱۶، در صورتی که بیمه گر، بیمه را فسخ نماید، باید مراتب را به موجب اظهارنامه یا نامه سفارشی به بیمه گذار اطلاع بدهد و اثر فسخ ده روز پس از ابلاغ مراتب به بیمه گذار شروع می شود.
-
به موجب ماده ۴۵۹ و ۴۶۰ قانون آیین دادرسی مدنی، در مواردی که طرفین معامله متعهد به معرفی داور شده باشند، و طرفین نتوانند یا نخواهند در انتخاب داور توافق کنند، هر یک از طرفین می توانند با معرفی داور مورد نظر خود بوسیله ارسال اظهار نامه از طرف مقابل درخواست نماید که ظرف ده روز از تاریخ ابلاغ اظهارنامه، نظر خود را در مورد داور اعلام کند.
-
به موجب ماده ۱۳ قانون روابط موجر و مستاجر، هرگاه مستاجر به علت انقضای مدت اجاره، مورد اجاره را تخلیه کند اما موجر از تحویل گرفتن آن خودداری کند، مستاجر باید بوسیله اظهارنامه از وی تقاضا کند که مال مورد اجاره را تحویل بگیرد.
نکاتی که باید در نگارش اظهار نامه رعایت کرد :
.
.
-
در نگارش اظهارنامه ادب ، اخلاق و نزاکت بایستی رعایت شود .
-
در اظهار نامه در حد آن چیزی که محق آن هستیم مطالبه حق کنیم نه بیشتر از آن
-
مفاد اظهارنامه مختصر و مفید باشد و از اضافه گویی بپردازیم.
-
مهلتی را که برای طرف مقابل برای انجام کار یا تعهدی تعیین میکنیم بایستی مهلتی معقول و متناسب باشد .
-
اگر قرار است به پیوست اظهارنامه تصویری ارسال شود حتما این موضوع در اظهار نامه قید گردد.
-
از تهدید مخاطب و نسبت دادن جرم به وی و نوشتن اکاذیب خودداری شود چرا که ممکن است تحت شرایطی جرم باشد و مخاطب از شما شکایت کیفری نماید .
نمونه متن اظهارنامه در خصوص دریافت وجه التزام قراردادی :
.
مخاطب محترم آقا / خانم …………………
با سلام و احترام
پیرو قرارداد منعقده بین اینجانب و جنابعالی در مورخه ………………. در خصوص مشارکت در احداث ساختمان در خیابان ……………………. پلاک ………… ، حضرتعالی متعهد شرعی و قانونی به احداث ساختمانی با شرح و اوصاف مندرج در قرارداد گردیده اید ؛ که با توجه به مدت قرارداد ( ….. ماه ) می بایست واحد های احداثی موضوع ماده …… قرارداد را که متعلق به اینجانب بوده در مورخه……………….. تحویل اینجانب می نمودید که متاسفانه جنابعالی نسبت به این مهم استنکاف ورزیده و خلف وعده نموده اید لذا به موجب این اظهارنامه مطابق ماده 156 قانون آیین دادرسی مدنی و با توجه به آیه شریفه 1 سوره مائده در خصوص وفای به عهد و انجام تعهدات ، قانونا و شرعا به حضرتعالی اخطار داده می شود که ضمن ایفای تعهدات مندرج در قرارداد ( اعم از تکمیل و تحویل واحد های احداثی در اسرع وقت ) ظرف مدت ……. روز نسبت به انجام تعهدات مندرج در ماده …….. قرارداد در خصوص وجه التزام ( از تاریخ ……………… لغایت یوم الادا از قرار ماهانه ….. میلیون تومان ) اقدام فرمایید ؛ بدیهی است بعد از این مدت و در صورت عدم ایفای تعهدات از جانب حضرتعالی موضوع فوق از طریق مراجع ذی صلاح قضایی اقدام خواهد شد .